بسمه تعالی
الا بذکراله تطمئن القلوب
بهداشت روانی
مقدمه : هر ساله به مناسبت یادآوری و گرامی داشت مقوله سلامت روان و اهمیت آن در سلامت افراد و جامعه ای که در آن زندگی می کنند هفته ای به نام بهداشت روانی نام گذاری و برنامه هایی از طرف مجامع بهداشتی و روان پزشکی و روان شناسی و آموزش و پرورش که در صف مقدم مسایل مرتبط با جوانان ُنوجوانان و کودکان قرار دارندوشاید بیشترین آسیب های روانی در سنین آموزش مدرسه ای در داخل یا خارج از مدرسه رخ می دهدومتولیان باید بیشترین توجه و حساسیت را نسبت به این مقوله مهم نشان دهند اجرا می شود
گرچه توجه به مسایل مرتبط با سلامت روان صزفا با گرامی داشت و یادآوری آن هم فقط در یک هفته خاص نباید به بوته فراموشی سپرده شود و در واقع هر روز و هر هفته باید نسبت به این مساله مهم و حیاتی همانند سلامت جسمانی که اهمیت آن برای همه با سواد و بی سواد ُمتخصص وغیر متخصص مسجل و مثل روز روشن است توجه نشان داد وبرای اجرای آن آستین همت را بالا زد
مقاله حاضر به همین مناسبت از طرف گروه پرورشی ُمشاوره و تربیت بدنی مجتمع آموزشی امام خمینی (ره)در کشور سوریه (دمشق)در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ در اختیار همه مخاطبان خصوصا خانواده های محترم دانش آموزان این مجتمع قرار می گیرد
معنی و مفهوم بهداشت روانی
سازمان جهانی بهداشت ُبهداشت روانی را جنین ثعریف می کند :فرایند توانا سازی مردم برای بهبود افزایش تسلط بر سلامتشان
متخصصان بهداشت روانی را به این صورت تعریف کرده اند:
علم و هنر کمک به مردم برای تغییر شیوه زندگی شان به منظور رسیدن به کمال مطلوب سلامتی
تعاریف متعدد دیگری نیز از بهداشت روانی در منابع وجود دارد که البته از حوصله این مقاله و خوانندگان آن خارج است
آن چه که از مجموع تعاریف دریافت می شود آن است که حهت و هدف اصلی در مقوله بهداشت روانی ُمفهوم واهمیت پیشگیری است بر خلاف تصور بسیاری از افراد که عمدتا بهداشت روانی را امراض یا مبحث اختلال روانی می دانند
ضرورت های بهداشت روانی
انسان بر اساس اصل خلقت خداوندی موجودی دو گانه وبا ابعاد جسمانی و روانی آفریده شده است لذا به همان میزان که سلامت جسمانی برای رشد و تکامل مادی او اهمیت پیدا می کند اگر نگوییم خیلی ولی بیشتر از آن سلامت روانی و کارکردهای روان شناختی می تواند در رشد وتعالی روحی اوُقرب به خدا ُارتباط مناسب با خود و دیگران موثر باشد
در قرون گذشته انسان ها بیش تر به دلیل بیماری های میکروبی ُعدم بهداشت جسمانی یا حوادث طبیعی می مردند در حالی که امروزه مرگ ها عمدتا در نتیجه روش های غلط زندگی ُفشارهای روانی ُتبعات وعوارض ناشی از آن اتفاق می افتد
مصرف بیش ازاندازه قرص های مسکن و آرام بخش ها ُتمایل شدید به مصرف مواد مخدر و افیونی ُافسردگی ها و سایر عوارض ناشی از زندگی در شهرهای صنعتی و نیمه صنعتی همگی موید توجه ضروری به سلامت روانی افراد جامعه می باشد
گرچه انسان امروز به لحاظ رشد تکنولوژی و به مدد پیشرفت های اعجاب انگیز علمی نسبت به گذشته به هیچ عنوان قابل قیاس با حتی سال های نه جندان دور نیست اما ظاهرا ارمعان این همه پیشرفت تنها آسایش برای ابناء بشر بوده است و این همه پیشرفت نتوانسته است برای او احساس آرامش ایجاد نماید
جامعه نیازمند افرادی سالم ُبا نشاط ُپرانرژی و خلاق است این ویژگی ها ابزار اصلی حرکت ُتوسعه و سازندگی است واین ویژگی ها تنها در سایه سلامت جسمانی و روانی افراد اتفاق خواهد افتاد
فرد نامتعادل ُعصبی ُافسرده یا پرخاشگر هم به خود آسیب زده است هم به افراد جامعه بر خلاف اغلب بیماریهای جسمانی که واگیر نیست و تنها متوجه خود شخص است اختلالات و ناهنجاری های روانی مستقیما و غیر مستقیم در اطرافیان بیمار تاثیر گذار است وحتی ممکن است میزان آسیب پذیری اطرافیان از خود فرد آسیب دیده بیشتر باشد
مشخصه های بهداشت روانی و شخصیت سالم
۱- صداقت در رفتار :افرادی که بین نیت درونی آن ها با رفتار بیرونی شان هماهنگی بیشتری باشد از سلامت روانی بهتری برخوردارند مثلا فردی که دروغ می گوید بخش زیادی از انرژی روانی او صرف فاش نشدن دروغ خواهد شد
۲- پذیرش ضعف وشکست های خود :جهت کمک به بهداشت روان لازم است شکست ها را به عدم تلاش نسبت دهیم نه به عدم توانایی خود
۳- انعطاف پذیری :زندگی اجتماعی پستی ها و بلندی ها ُبدی ها و خوبی هاُخیرها و شرها را دارد لذا لازم است انسان ظرفیت پذیزش تغییرات را داشته باشد زیرا باعث کمک به بهداشت روان می گردد
۴- توانایی نه گفتن :در مقابل خواسته های غیر منطقی خود و دیگران توانایی نه گفتن را داشته باشیم و کارها را بر اساس رضایت خاطر درونی خود انجام دهیم نه به خاطر رضایت درونی دیگران
۵- داشتن قاطعیت :رفتار قاطعانه را روزانه تمرین کنیم و بدون عصبانیت و پرخاشگری و با استفاده از ارتباط کلامی مناسب از حق خود دفاع نماییم
۶- دوری از فرض های غلط ذهنی :فردی که با خوش رویی با دیگران رفتار نمی کند این مساله باعث می شود که دیگران نیز همان واکنش را با او داشته باشند ُلذا به این تصور می رسد که دیگران از او بدشان می آیند و او را دوست ندارند
۷- ورزش :ورزش علاوه بر این که امید به زندگی بهتر را بیش تر می کند بلکه زنجیره تفکرات منفی را نیز قطع می کند
چگونه به بهداشت روانی خود کمک کنیم
۱- درک و یافتن زمینه های آسیب پذیری :شناخت موقعیت هایی که شما را خشمگین می کند یا واکنش تندی در شما ایجاد می کند ُمی تواند شما را در برابر فشارهای روانی محافظت کند
۲- انجام به موقع کارها :هرکاری را به موقع انجام دهید ُچرا که انجام به موقع فعالیت ها از احساس درماندگی جلوگیری می کند انجام هر کاری را یک کمی زودتر انجام دهید زیرا این کار نه تنها باعث بالا رفتن اعتماد به نفس می شود بلکه باعث بالا رفتن اعتماد به نفس می گردد
۳- احترام به خود :قدر منزلت خود را بدانید زیرا تجربه نشان می دهد افرادی که برای خود ارزش قایلند ُتوانایی های خود را خوب تشخیص می دهند ُنه خود بزرگ بین اندو نه خود کم بین واین امر به بهداشت روانی آن ها کمک می کند
۴- پذیرش نقاط قوت و ضعف : انسان سالم انسانی است که بداند در چه زمینه هایی ضعف عمده دارد ُآن گاه سعی می کند که متناسب با توانایی هایش نقاط ضعف خود را جبران کند ُنیز چنین فردی لازم است نقاط قوت خود را تشخیص دهد و در پی تقویت این نقاط برآید
۵- برقراری روابط صمیمانه با دیگران :صمیمیت نوعی تعهد درونی نسبت به برقراری روابط و ادامه آن است زیرا همه ما به اطمینان خاطری که از جانب دیگران تامین می شود نیاز داریم لذا از را در میان گذاشتن نگرانی های خود با افراد مجرب و بزرگ ترها می توانید بیشتر مشکلات خود را ساده تر و روشن تر نمایید
۶- کمک به موقع از دیگران :تقاضای کمک از دیگران ُخود نشانگر پختگی عاطفی است نه این که نشانه ضعف آگاهی وناتوانی است ُانسان در هر سنی که باشد به راهنمایی و مشورت دیگران نیازمند است
۷- حذف خطاها : فرد باید شرایطی را که رفتار نامطلوب در آن رخ می دهد شناسایی کند و عوامل خارجی ایجاد کننده رفتار را مورد بررسی قرار دهدقبل از اصلاح رفتار باید مشخص کرد چه رفتارهای نا مطلوبی زا می خواهیم حذف کنیم و چه رفتارهای مطلوبی را باید جایگزین کرد
والسلام گروه پرورشی ُمشاوره و تربیت بدنی سال تحصیلی ۹۰- ۸۹
مجتمع آموزشی امام خمینی (ره)دمشق -سوریه