مبانی روان شناختی حجاب (قسمت دوم)

بسمه تعالی

مبانی روان شناختی حجاب و عفاف (قسمت دوم )

در قسمت ا ول  نکاتی در رابطه با مبانی حجاب و عفاف اشاره شد از جمله طبیعی و انسانی بودن مساله حجاب و همچنین سوابق دیرینه وماندگار حجاب در بین اقوام و تمدن های مختلف و رعایت آن عموما در مورد مردان و خصوصا خانم ها به دلیل حساسیت هایی که وابسته به جنس مونث است

در واقع آن چه محل مجادله است نه اصل حجاب بلکه میزان پوشش ومقدار آن است که در بین افراد و فرهنگ ها متفاوت است که البته این موضوع از باورها ،عقاید ،قوانین اجتماعی،آیین های مذهبی و حتی منطقه خغرافیایی آن ها تاثیر می پذیرد

در این قسمت از بحث به جنبه دیگری از اهمیت و ضرورت حجاب می پردازیم

حجاب و امنیت روانی

انسان موجودی است که نیاز های متعددی او را احاطه کرده که ناچار است برای رفع آن به تلاش و کوشش جمعی و گروهی یا فردی بپردازد وانگیزه حرکت ،پویایی و خلاقیت های اوعمدتا ناشی از این نیازاست مطابق تعریف یکی از روان شناسان مشهور به نام مزلوکه معتقد به سلسله مراتب نیازها در انسان است از ساده ترین نیاز شروع و در صورت تامین آن نیاز به طبقات بالاتر و والاتری ختم می شود در این سلسله نیازها نیازهای فیزیولوژیک مثل گرسنگی ،تشنگی ،نیازهای جنسی ،نیاز به خورد و خوراک و پوشاک ومسکن در مرتبه اول و نیاز به خود شکوفایی در آخرین مرتبه قرارمی گیرد

اقای مزلو نیاز به امنیت را بعد از نیازهای فیزیولوژیک در مرتبه بعد قرار می دهد امنیت البته جنبه های متعدد و متفاوتی دارد که همه اقسام آن مورد توجه انسان قرار می گیرد وبرای دست یابی به آن در تمام طول عمر تلاش و تقلا می کند شاید بتوان گفت وقتی از پوشش مناسب استفاده می کنیم خصوصا خانم هایی که از حجاب درستی مطابق عرف جامعه خود بهره می برند به میزان زیادی احساس امنیت کرده وآرامش بیشتری را به نسبت سایر افراد تجربه می کنند اساسا پوشش برای همه افراد تداعی کننده امنیت ،حفاظت، حصار ،حریم ومفاهیمی از این دست است اگرپوشش برداشته شود به میزانی در ما احساس نا امنی سردرگمی ترس از هجوم یا ورود افراد به حریم شخصی ایجادمی شود و در مجموع احساس مناسبی نخواهیم داشت

پوشش مناسب یعنی قرار گرفتن در فضای امن اجتماعی وهمراهی با اکثریت افراد به گونه ای که کمترین تعارض ،برخورد ودرگیری را با سایرین ایجاد می کند حجاب مناسب به نوعی بیان موضع گیری و ایجاد فاصله منطقی با دیگران است و نه فرارکردن از دیگران یعنی قرار گرفتن در جایگاه خود و چه کسی می تواند و به خود جرات می دهد که وارد این فضای امن شود شاید البته قابل قیاس نباشد می گویند در مثل مناقشه نیست

تصور کنید از محلی عبور می کنید خانه و حیاطی را مشاهده می کنید که در و پیکری ندارد و کسی هم در آن جا مشاهده نمی شود آیا حس کنجکاوی عده ای تحریک نمی شود که سرک بکشند نگاهی به داخل خانه بیاندازند و آن را ورنداز کنند گرچه عده ای هم هستند که در این شرایط هم به خود اجازه نداده و راه خود را پیش می گیرند اما آیا انتظار ندارید عده ای بر خلاف عرف و قانون عمل کرده و حتی شاید بدشان نیاید وارد خانه شده واگر آن جا را خالی از سکنه یافتند گردشی کنند و اگر چیز به درد خوری داشت از آن خود کنند

امنیت هر خانه در وهله اول به حفاظ ها و حریم هایی است که صاحب خانه تدارک می بیند و بعد هم نظارت و دقت در نگهداری از اموال داخل خانه است هرقدر احساس ناامنی بیشتری داشته باشیم تلاش میکنیم تدابیر موثرتری برای حفاظت از اموال خود داشته باشیم

بی توجهی به مقوله حجاب یعنی به خطر انداختن آرامش و امنیت روانی و شخصی هر فرد است گرچه از نظر بعضی افراد بی حجابی به غلط یعنی راحتی ،آزادی و انتخاب شخصی هر فرد، تلقی  می شود اما به دنبال آن باید منتظرهجمه ها، تعرض ها یا در تعقیب وتقاضای چشمان حریص ،سیری ناپذیر عده ای قرار بگیریم که از این نوع پوشش به زعم خود برداشت منحرفانه و معیوبی داشته اند گرچه از نظر فرد بی حجاب چنین برداشتی درست نباشد اما چه بخواهیم و چه نخواهیم به میزانی داوطلبانه خود را از حفاظ امنیتی متداول دورکرده وخطر چنین درخواست هایی راپذیرفته ایم

رابطه حجاب و اعتماد به نفس وخود پنداره مثبت

افراد به میزانی از سرمایه ای به نام اعتماد به نفس برخوردارند که با این مفهوم ذهنی و بعضا واقعی کارکردهای شخصی و اجتماعی دارند، به فعالیت می پردازند از خود در برابر تعرضات دیگران دفاع می کنند و می تواند در پیشرفت شخصی و رسیدن به موفقیت ها عامل بسیار موثری باشد شما حتما با افرادی سرو کار داشته اید که از اعتماد به نفس کافی برخوردار نبوده و فرصت های بیشماری را برای کسب موقعیتهای  مناسب از دست داده اند اعتماد به نفس یعنی باور داشتن به خود ،توانایی ها ،ذهنیت ها و رفتارها به گونه ای که در ما جرات و شهامت ابراز وجود می دهد و برای حرکت ،سازندگی و خلاقیت و بروز استعدادها به گونه ای موثرآماده می شویم گرچه مقوله اعتماد به نفس ناشی از عوامل و مولفه های متعدد خانوادگی و شخصی است اما این موضوع به شکلی با حجاب مرتبط می شودو از آن تاثیر می پذیرد

افراد با حجاب مناسب نسبت به دیگران جرات مندانه تر حرکت می کنند رضایت درونی بیشتری دارند دلیلی برای پاسخگویی به دیگران ندارند زیرا رفتارهای آنان منطبق با خواست عمومی و عرف و حتی قانون است از قدیم گفته اند" آن که را از حساب پاک است از محاسبه چه باک است" به دلیل انطباق رفتار آنان با عرف ،فرهنگ و قانون مواضعی جرات مندانه نشان می دهند که این روحیه به  دیگران منتقل می شود و جرات هرگونه تعرض یا شکستن حریم را برای متعرض از بین خواهد برد ودر روابط بین فردی کمترین حاشیه سازی را خواهند داشت در این آرامش فراهم شده باخیالی آسوده به فعالیت های روزانه خود مشغول می شوند

چرا باید به گونه ای عمل کنیم که دایم نگران حاشیه ها یا درخواست ها یا تذکرات دیگران باشیم و ناچار باشیم درمقام پاسخگویی قرار بگیریم در حالی که هر کس بنا به شرایط شخصی یا خانوادگی خود اولویت های دیگری در زندگی دارد که باید انرژی روانی یا زمان خود را باید صرف آن کند شاید مشکل از آن جا شروع می شود که افراد مساله حجاب را صرفا اعتقاد شخصی می دانند در حالی که وقتی در جامعه حضور پیدا می کنیم باید شرایط اجتماعی وقواعد مربوط به آن را بپذیریم حتی اگر موافق آن نیستیم

حجاب و تایید دیگران

از نظر روانی و ذهنی و سرشتی همه ما به تایید و مورد پذیرش دیگران واقع شدن نیاز مندیم البته میزان و شدت آن در مورد افراد متفاوت است ولی در اصل آن هیچگونه شک و شبهه ای وجود ندارد دلیل آن هم عمدتا به واسطه رویه جمع گرایی و اجتماعی بودن ما انسان ها است حجاب و پوشش مناسب ضمن فوایدی که برای خانم ها در بر دارد از این جنبه هم می تواند تایید و همراهی عقلانی و اجتماعی را ایجاد کند با داشتن حجاب مناسب در جامعه آیا تحست و تایید دریافت می کنیم یا تمسخر و تحقیر یادمان نرود که این بحث در فضای کشورمان با فرهنگ و باورهای دینی و اعتقادی خاص خود مطرح می شود و نه در کشور ویا فرهنگ دیگری که معیارهای خاص خود را دارند و در انجا نمی خواهیم باورهای دیگران را به چالش بکشیم

معمولا چه کسانی مایلند خانم را در وضعیت بی حجابی ببینند چه کسانی از فقر پوشش حمایت می کنند می گویند هرچه پوشش کمتر از نظر آنه بهتر و این وضعیت را فرصتی مغتنم می دانند برای این که هوس های سیری ناپذیر خود را اشباع کنند

آیا در قضاوت های آنان عقلانیت می بینیم یا هوس و شهوت و تمایلات غریزی

حتی در کشورهایی که که به میزانی افراد جامعه خود را در استفاده از پوشش آزاد می گذارند در بین طبقه روشنفکر آنها نیز فرهنگ برهنگی ترویج و تبلیغ نمی شود

افراد تحصیلکرده آن فرهنگ از پوششی مناسب و معقول برخوردارند و دغدغه آنان موضوعات دیگری است چه رسد به جامعه ما که برای پوشش و حجاب و عفاف آن همه دستورات ،توصیه ها و دقت نظر وجود دارد

امید است همه افراد جامعه خصوصا خانم ها که همیشه آسیب پذیری بیشتری در فضای جامعه دارند با رعایت حداقل ها هم در وهله اول به سلامت روانی وشخصی خود کمک کنند و هم رفتار آنان وسیله ای برای تحریص یا تحریک کسانی نشود که به دنبال تامین خواسته های نا مشروع خود با چشمانی گرسنه به دنبال سوژه های خود می گردند

                                      والسلام محمد رضا کوثری کارشناس ارشد مشاوره